Paslanmaya dirençli çelik türlerine “paslanmaz çelik” adı verilir. Öte yandan, çeşitli koşullar altında her çeliğin paslanması mümkündür. Bir çeliğin paslanmaya karşı direnç göstermesi, onun hiç bir zaman hiç bir koşulda paslanmayacağı anlamına gelmez. Paslanmaz çeliği, saf çelikten ayıran en önemli özellikte saf çeliğe ek olarak paslanmazda alaşım elementlerinin bulunmasıdır. İçerdiği bu nitelikli elementler paslanmaz çelik malzemelerin korozyona karşı dayanıklı olmasını sağlamaktadır.
Başta krom olmak üzere çeliğe paslanmazlık özelliği kazandıran bir çok alaşım elementi bulunmaktadır. Krom, oksijenle temasa geçtiğinde tepkimeye girerek, gözle görülmeyecek kadar ince bir krom-oksit tabakası oluşmasını sağlar. Bu krom oksit tabakası, çeşitli diğer alaşım elementlerinin eklenmesiyle beraber daha da kuvvetlendirilebilir.
Paslanma nedir sorusu sıkça sorulan bir sorudur ve paslanmaz çelik neden paslanır sorusundan önce paslanma nedir konusunu bilmeliyiz. Paslanma demir içerikli metallerin su ve hava varlığında zamanla demir ve oksijenin birleşmesiyle oluşan ve genellikle kırmızı veya kahverengi oksitlerden oluşan yapıdır. Paslanmaz, demir çelik ürünlerinin korozyona uğramasına verilen ad gibi de düşünülebilir. Demir gibi malzemeler su ve oksijenden daha kolay etkilenir ve bu malzemelerde paslanma daha hızlı oluşur. İçeriğinde krom elementi bulunan paslanmaz çelik malzemelerde ise paslanma çok yavaş olur ve uygun malzeme seçildiyse çoğu zaman malzemenin kullanım ömrü içerisinde paslanma gözlemlenmez. Paslanma ile beraber yüzeyde oluşan pas katmanları zamanla malzemenin o bölgesini zayıflatır ve hatta paslı bölgelerde kırılmalar ve dökülmeler meydana gelir. Demir alaşımlarının paslanmaması için veya paslanmanın yavaşlatılması için su ve oksijenle temas edecek demirleri genellikle boya, plastik veya çeşitli koruyucu kimyasallarla kaplamak, paslanmayı engelleyen veya yavaşlatan basit bir çözümdür. Ancak daha uzun ömürlü kullanım için her zaman paslanmaz çelik malzemelerin kullanılması daha sağlıklı ve güzenli olacaktır.
904L (1.4539) > Süper Dubleks (1.4507) > Süper Dubleks (1.4410) > Dubleks (1.4462) > 310 (1.4845) > PH 13-8 Mo > 316Ti (1.4571) > 316L (1.4404) > 316 (1.4401) > 15-5 PH (1.4545) > 321 (1.4541) > 630 (1.4542) > 304L (1.4307) > 304 (1.4301) > 1.4418 > 431 (1.4057) > 303 (1.4305) > 430 (1.4016) > 420 (1.4021) > 420 (1.4028) > 440M (1.4116N) > 420 (1.4034) > 1.4104 > 430F (1.4105)
Paslanmaz çeliğin içerisindeki alaşım elementleri bu tabakayı ne kadar güçlendirirse, paslanmaz çelik paslanmaya karşı bir o kadar dirençli olur.
Ancak bu tabaka, bazı koşullarda bozulabilir ve çeşitli yanlış işlemler sonucu özelliği kaybettirilebilir.
Aşağıda bir çok farklı örnekte, paslanmaz çeliğin neden paslandığı veya paslanmış gibi göründüğüne dair çeşitli örnekler ve bilgiler yer almaktadır.
Paslanmaz çelikler, yanlış üretim aşamaları yüzünden ve yanlış kullanım yüzünden çeşitli elementlerle tepkimeye girebilmekte ve bu tepkimede paslanmaya yol açabilmektedir. Bu tarz paslanmaya örnek olarak aşağıdaki durumlar gösterilebilir:
-Paslanmaz çeliğin yanlış bir elementle kaplanması ve çeliğin tepkimeye girmesi
Paslanmaz çelikler, yanlış sürelerde ve yanlış sıcaklıklarda, yanlış koşullarda ısıl işlem yapılması halinde, ısıl işlem sonrası paslanmaz çeliğin tepkimeye girmesine yol açabilir. Bu tepkime paslanmaz çeliğin hem kararmasına, hemde paslanmasına yol açabilir. Bu olayın asıl sebebi, paslanmaz çeliğin yüzeyindeki koruyucu tabakanın ısıl işlemle bozulması ve özelliğini yitirmesine sebep olmasıdır. Bu olayın önlenebilmesi için, doğru ısılarda, doğru sıcaklıklarda ve doğru sürelerde ısıl işlem yapılması, malzemenin fiziksel ve mekanik özelliklerinin yitirilmemesine yol açması gerekmektedir. Bu ve benzeri olaylarda aşırı yüksek sıcaklıklarda ısıl işlem, aşırı hızlı ısıtma, malzemeyi yanlış soğutma gibi yöntemler, malzeme yapısının tamamen bozulmasına yol açabilir.
1. ve 2. madde de yer alan başlıklar paslanmaz çeliğin paslanmasına yol açan etkenler olsa da paslanmaz çeliğin en çok paslanmasına sebep olan şey yanlış kalite seçimidir. Yanlış kalite seçimi sebeiyle ve o ortam için yetersiz paslanmaz çelik kalitesi seçimi sebebiyle paslanmaz çelik korozyona uğrayabilir. Adı paslanmaz çelik diye tüm paslanmaz çelikler her ortamda paslanmayacaktır gibi bir düşünce oldukça yanlıştır. Paslanmaz çelikler doğru olarak seçilmelidir ve her ortam için en uygun paslanmaz çeliği seçmek oldukça önemlidir. Örneğin 904L kalite paslanmaz çeliğin yeterli olacağı bir ortamda 316L kalite malzeme kullanılırsa, 316L kalite malzeme korozyona uğrayabilir veya asitten dolayı eriyebilir. Doğru yerde doğru malzeme seçimi için "PASLANMAZ ÇELİK KALİTE SEÇİMİ" sayfamızı inceleyebilirsiniz.
Paslanmaz çelik malzemelerin işlendiği ortamlar çok önemlidir. Paslanmaz çeliğin işlenmesi sırasında paslanmazın işlendiği tezgahta daha önceden paslanmaz harici bir malzemenin işlenmemiş olmasına dikkat edilmelidir. Örneğin karbon çeliğinin işlendiği bir tezgahta karbon çelikten hemen sonra aynı kalem ucuyla bir paslanmaz çelik işlenirse, işlenen paslanmaz çeliğin yüzeyinde gözle görüşemeyecek şekilde karbon çeliğinden kalan toz parçacıklarının aktarımı olur. Bu esnada paslanmaz çelik yüzeyi bir önceki işlenen malzemenin tozlarıyla kaplanabilir ve gözle görülmeyecek bir dış katman oluşabilir. Ardından bu katman çok daha korozif olduğu için kolaylıkla malzeme paslanıyormuş gibi gözükebilir ancak bu gerçek bir paslanma değildir. Bu metal transferidir ve bu metal transferini engellemek için paslanmaz çeliklerin işlendiği ortamlarda paslanmaz çelik harici malzemenin işlenilmemesine özen gösterilmesi gerekmektedir. Bu durumu engellemenin başka bir yolu da üretimden çıkan parçaları kimyasallar eşliğinde metal yıkama makinasında yıkamaktır.
Homojen Karışım, paslanmaz .elikte olmazsa olmaz konuların başında yer almaktadır. Homojen bir karışım elde edilebilmesi için eritme ocaklarında daha uzun süre malzemeyi eritmek, daha uzun süre elektrik harcamak gerekmektedir ve tüm bunlar üretim maliyetlerini oldukça arttırmaktadır. Bu tarz üretim maliyetinden kaçmak, üretilen son ürünün daha heterojen yani homojen olmayan bir yapıya sahip olmasına sebep olabilir. Bu sebeple analiz esnasında bile fark edilemeyecek aynı içerikteki iki paslanmaz malzemeden birisi korozyona uzun süre dayanabilirken, diğeri aynı ortamda çok daha kısa sürelerde paslanabilir. Daha detaylı bilgiyi aşağıdaki bölümden inceleyebilirsiniz.
Paslanmaz çelik malzemelerde mikro yapıda homojenite oldukça önemlidir. Aşağıdaki örnekte de gösterildiği gibi aynı kimyasal analize sahip 2 farklı paslanmaz çelik malzemeden birisinde elementler homojen karışmıştır, bir diğerinde ise homojen karışmamıştır. Homojen olmayan üreticinin malzemesi zamanla "NİKEL" ve "MOLİBDEN" içermeyen bölgelerden paslanmaya başlayacaktır. Birçelik Paslanmazda satılan Fransız UGITECH üretimi malzemeler çok daha homojen üretildiği için aynı kimyasal içeriğe sahip olsa bile koroyon dayanımları diğer homojen üretim yapamayan üreticilerinkinden daha iyidir.
Paslanmaz Çelikle İlgili Diğer Konular Hakkında Bilgi Almak İçin PASLANMAZ ÇELİK sayfamızı inceleyebilirsiniz.
